Material didaktikoa bigarren hezkuntza, batxilergoa eta LH
ONCE Gizarte Taldeko Eskola Lehiaketaren 38. edizioak planteatzen du proposamen didaktiko bat zein oinarritzen den SUMA metodologian.
Metodologia hau, ONCE Gizarte Taldeak diseinatu duena, irakasleentzat garatu dute, DUA (Ikaskuntzarako Diseinu Unibertsala) irakaskuntza ereduko adituek, esaterako Antonio Marquez Ordoñezek (irakaslea Pedagogia Inklusiboan) eta Murtziako Unibertsitateko Gizarte Inklusioaren eta Trebetasun ez Kognitiboen Katedrak.
Eskema xume, bizipen izaerako eta, batez ere, parte hartzaile batean oinarritzen da, zeinetan proposatzen zaion ikasleriari bere inguruko gizartearen eraldaketan sebjektu aktiboaren papera betetzea.
Helburua BATZEA izanik, barne hartu edo erantsi terminoen sinonimo bezala, didaktika batzuk planteatuko dira, helburu dutenak amaiera produktu bat lortzea zeinek kontatuko duen ikasgelako ikasle guztien parte hartzearekin. Horregatik, SUMA metodologiak ikasgeletako eredu inklusiboa optimizatzen du, Ikaskuntzarako Diseinu Unibertsalaren printzipioekin elikatuz.
Metodologia hau planifikatu da oinarritzat hartuz SCAMPER proposamenak eta Bloomen prozesu kognitiboak, eskemakoa bezalako prozesu bat jarraituz:
Eskemaren hitzez-hitzezko deskribapena 1:
Eskema kontzeptuala da eta lotzen ditu ideiak sortzeko teknika sortzailea, SCAMPER, eta metodologia didaktikoa, BLOOMEN TAXONOMIA, ONCE Eskola Lehiaketako 38. ediziorako garatuarekin, SUMA METODOLOGIA.
Ezkerreko zutabean deskribatzen da SCAMPER teknika. Kontzeptuen eta ideien sorrerarako prozesuaren akronimo bat da: S, ordeztekoa; C, konbinatzekoa; A, egokitzekoa; M, aldatzekoa; P, beste erabilera batzuetra eramatekoa, E, ezabatzekoa eta R, berrantolatzekoa.
Eskemaren erdiko zutabean, zerrendatzen dira Bloomen Taxonomiaren faseak: Ezagutu eta oroitu; Aplikatu, Aztertu, Ebaluatu eta Sortu.
Eskemaren eskuineko zutabean, biltzen dira, aurrekoekin lerrokatuta, SUMA metodologiaren faseak: 1. Pertzibitu eta Oroitu; 2. Hausnartu eta Ebaluatu; 3. Ulertu eta Aztertu; 4. Biderkatu eta Sortu.
Aldi berean, SUMA metodologiaren lau fase hauek ondorengo deskribapenekin azaltzen dira:
Azkenik, eskema kontzeptual hau testu laburbilduarekin amaitzen da, ondorio modura: itzulera positiboa zure ingurunean: Partaidetza lana. zalantzan jarri zure ingurunea eta definitu zure tokia munduan: Biderkaketa. Biderkatu ekintzak zeinekin aldaketaren helburua garatuz joango den.
Eskemaren hitzez-hitzeko deskribapenaren amaiera.
Lau fase nagusiak honako hauek dira:
Fase honetan bi alderdi fusionatzen dira:
Lehenengo faseko bi elementu hauekin, ikasleriak landuko ditu oroitzapeneko eta ezagutzarako prozesu kognitibotan oinerritutako jarduerak, dagoeneko 1956an Benjamín Bloomek proposatzen zizkigunak. Lau fasetan zehar, Bloomen prozesu kognitibo guztiak aztertuko dituzte, euren amaiera produktuak lortu arte.
Faseak ONCE gizarte taldearen ibilbideko koloreekin irudikatuko dira, eta horregatik, pertzibitu ahal izateko fase hau berdez janzten da, hasierako eraldaketarako erronka hori irudikatuz.
Bigarren fase honetan pentsamenduaren kultura oinarri duen lanaren inguruko edukia nagusitzen da, zeinetan ikasle guztiak gonbidatuko diren beste pertsona batzuen tokian jartzeko pentsamendu kritiko bat egitera, asmoa haien errealitatea hobetzea izanik. Ikasle bakoitzak gizarte eraldaketarako proposamen zehatzak egin behar ditu, bere aurretiazko ideia propioak abiapuntu bezala hartuta, zein pertzibitzeko fasean aktibatu diren. Norbere ezagutzatik eta esperientziatik soilik proiektatu ahal da ideia pertsonalizatu bat. Horregatik, fase honetan uzten diegu ikasleei esperimentatzen, entsegua egiten eta proposatzen, irakaslearen orientabiderik gabe. "Design Thinking"ek horri esaten dio prototipoaren eraikuntza.
Horretarako gizarte adimenaren gaineko lan bat egin beharko dute, talde-lanetan oinarritua, zeinetan taldearen indarrak garatuko dituen sorkuntza eta edukien auto-eraikuntza.
Halaber fase honetan proposatutako gogoetak eramango ditu ikasleak bere buruari galdera berriak egitera, euren ikerketa-lerro propioak planifikatzera, helburutzat jarri dituzten erronkak lortzera heltzeko. Bere baliabideak bitarteko izanik, eta talde bakoitzak aktibatzea lortu dituen aurretiazko ezagutzak kontuan hartuta, bi galdera erantzungo dituzte:
Beste behin ere, guztion parte hartzea bermatzen da, taldeko kide bakoitzaren potentzial ezberdinen BATURA produktu deibertsifikatu bat sortzera datorren heinean, bidezko parte hartze bat dela medio.
Fase honen helburua da ikasleek bere kabuz esperimentatzea ebaluaketa eta aplikazio prozesu kognitiboetan oinarritutako lanekin (Bloom). Horrela gauzatzen da Ikaskuntzarako Diseinu Unibertsalaren (DUA) printzipiotako bat: ikasleriaren konpromisoa.
Oncelioren koloretako sekuentziarekin jarraituz, fase hau kolore gorriz janzten da, zeinek irudikatzen duen gizarte solidarioago eta parte hartzaileago bateranzko aurrerapausoa.
Norbere proposamen askeak dira, gogoeta kolektibotik sortuak, ikasleak eramango dituztenak ikertu, sakondu eta informazio kontrastatuago bat prozesatzeko beharrera, zentzua eta argudioak eraman ahal izateko hasierako proposamenetara. Fase honetan ikasleak ezagutza eskuratzen du, aztertu egiten du, jarraian bere eskema mentalen barne hartuz, horrela haren ulermenera helduz. Hori dela eta, urrats honetan, irakaslearen gida funtsezkoa da informazioaren erabilera egokia eta aplikazioa egiten jakiteko. Irakasleak estrategiak edo baliabideak erabili ahal ditu, esaterako "Visual Mapping", Antolatzaile Grafikoak, Denbora Lerroak, etab., zein informazioa kudeatzeko lagungarriak gertatuko diren.
Honek eragingo du ikasleek modu lehiakorrean lan egitea, erantzuten dituztenean honakoak bezalako galderak:
Malgutasun kognitiboa bere balio gorenean dago ikasleei irakasten zaien heinean errealitate berri batekin doitzen, euren ideiak aldatzen, hobetzen eta aberasten. Ikasten Ikasteko Konpetentzia paper nagusia betetzera heltzen da.
Fase honetan, informazioaren eskuragarritasun unibertsalak eta norbere ulermena eraikitzeko funtzio exekutiboen gainean emandako babesak, garrantzi berezia hartzen dute guztion parte hartzea bermatzeari dagokionez. Landu nahi dugun prozesu kognitiboa ulermenarena da, zentzu zabalean.
Fase honetako kolore urdinak irudikatzen du profesionaltasuna, lan iraunkorra, guztion parte hartzea.
Azken urrats honetan, ikasleak dagoeneko behar den guztiarekin kontatzen du gizarte mailako eraldaketaren hasierako bere proposamenak errealitate bihurtzeko, baina orain ezagutzaren oinarri solido batekin. Bere esparruan jarduteko unea da, ikasle hiperlokalistarena, zeinek guztiontzako gizarte bat berreraikitzea bilatzen duen zerbitzurako ikaskuntzaren ikuspegitik.
Hemen proposatzen diegu ikasleei euren hasierako prototipoa zalantzan jarri dezaten, hobetu eta aberastera eraman ahal dituzten elementu haiek barne hartzeko.
Une honetan, emozioa jardueretako oinarrizko osagaia da, emozio kolektibo bat zeinek bidea ematen duten garatutako proposamenek behar adinako ekintza marjina izatea pertsona bakoitzak praktikan jartzeko saiakera egin dezan bere trebetasun ezberdinetatik abiatuta.
Fase honetan, erronka optimizatzeko eskaeren eta baliabideen aldakortasuna garrantzitsua izango da guztion partaidetza bermatuko badugu. DUA-ren III. printzipioak, ikaskuntzari dagokion adierazpenarenak protagonismoa hartzen du ikasleria guztiak bere ikaskuntza esperientziak guri jakinarazi ahal izatea bilatuz. Irakasleek produktuak aurkezteko formatu sorta zabal bat, guztion komunikaziorako eta ekintzarako zein adierazpenerako aukerak jarri behar dituzte eskura.
Era berean, sortzeko prozesu kognitiboa ikasleen auto-erregulazioaren bidez estalita geratzen da: erabakiak hartzea, itxaropenak eta sinesmen propioak, trebetasunak zein estrategiak erronkak gainditu ahal izateko…, aldi berean gauzatzen dira. Horretarako, SUMA metodologia elikatu ahal da estrategia edo teknikak direla medio, esaterako SCAMPER, alboko pentsamendua, pentsamendu sortzailea, etab.
Fase honetan kolore horiak markatzen ditu norabideak, amaiera helmugak, jasangarritasun sozialaren politika aktiboen sorrera. Aurreko guztiei zentzua ematen dien fasea, zeinek konektatzen dituen, Oncelioren burua bezala.
Ereduaren fase guztiak aztertzean hori modu globalean pertzibitu ahal izango genuke ondorengo eskeman:
Eskemaren erdigunean deskribatutako lau esaldiak markatzen dituzten bi aldagaiak dauzkagu, hau da: malgutasun kognitiboa eta sormena. Aldagai bi horiek lortzeko elementu ezberdinak erabiltzen ditugu, esaterako erresilientzia, gizarte adimena, gizarte kutsadura eta ikasleriaren ekintza zein izendatu dugun “prosumidorea: parte hartzen dute bere bizikidetzari dagokion gizarte errealitatearen eraikuntzan”. Esparru honen arabera, sekuentzia didaktikoa mugitzen da esperientzia pertsonalarekin lotutako adibidetatik, sorkuntza edukien auto-eraikuntza aurretiazko esperientzia abiapuntu bezala hartuta; informazio eta ezagutza beharren identifikazioa eta sorkuntza eskuratutako gaitasun eta ezagutza propiotatik abiatuta.
Eskema hau guztia inguratuz, metodologia eta lan-estrategia ezberdinak aurkezten dira zein osatzera datozen SUMA metodologia: ikaskuntza leihakorra, zerbitzura bideratutako ikaskuntza, DUA ikuspegia, Visual Mapping, Design Thinking, Bloom-en taxonomia, ikasten ikastea, SCAMPER teknika, eta pentsamendu sortzailea zein albokoa.
Ikus daitekeenez, SUMA metodologia egokia gertatzen da edozein hezkuntzaren etapan, zeren aplika daiteke gure curriculoan barne hartutako gai ugariren aurrean, zein ekarrita dauden nagusiki Gizarte eta /edo Natura alorretatik. Hala ere, esparruak modu integratuan landu ahal izateko aukera agerikoa da.
Amaitzeko, SUMA eta DUA arteko konexioa funtsezkoa da guztion partaidetzarako, bultzatu ahal izateko egoerak zeinetan ikasleak informazioa eskuratu, eraiki eta barneratzen duen, norbere trebetasunen arabera.
